...همه آبروی این شهر!

یکی از رویدادهای مهم در تاریخ تشیع و ایران ورود پر برکت حضرت فاطمه معصومه(س) به ایران و شهر قم است. در روایاتی که از اهل بیت رسیده است قم دارای ارزش و عظت بسیاری است که بی شک یکی از دلایل اساسی این امر وجود دخت امام هفتم و اخت امام هشتم (علیهم السلام) در این دیار است. به نظر  تعداد احادیثی که در مورد قم از ائمه اطهار علیهم السلام به ما رسیده است درباره هیچ یک از شهرهای ایران روایت نشده است. از امام رضا(ع) نقل شده است همانا بهشت دارای هشت در است که یکی از آن درها مخصوص مردم قم است. آنان شیعیان برگزیده ما در میان سایر شهرها هستند. خداوند ولایت و محبت ما را با طینت آنان عجین کرده است. در کلامی از امام صادق(ع) دلیل نامیده شدن این شهر به قم به خاطر حمایت مردمان این شهر از قائم آل محمد عنوان شده است و نیز آنجا را پایگاه فرزندان فاطمه نامیده اند.
 فاطمه معصومه(س) در سال 173ق. در مدینه دیده به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت، امام موسی کاظم علیه السلام و مادر گرامی اش حضرت نجمه خاتون می باشد، که بعد از تولد حضرت رضا علیه السلام به «طاهره» ملقب گردید. پس از آنکه مأمون عباسی در سال 200 امام رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد، این بانو به همراه عده ای ‌از برادران و بستگان، پس از یک سال به انگیزه دیدار برادر وارد ایران شد. این گروه در حدود 400 نفر بودند در رأس آن‌ها حضرت معصومه (س) بود.
از آن جایی که حضرت فاطمه معصومه(س) پیام آور فرهنگ و معارف اهل بیت علیهم السلام و مدافع مظلومیت امامان شیعه و تداوم بخش راه پدر بزرگوارش در مبارزه با طاغوتهای زمان بود، وقتی حضرت(س) و همراهان به شهر ساوه رسیدند، مأموران حکومت جائر عباسی با آنها درگیر شدند و وحشیانه  حدود 23 نفر از آنها را به شهادت رساندند گروهی اسیر و گروهی نیز متواری گردیدند. حضرت معصومه در همانجا بیمار (توسط عمال حکومت مسموم و یا مجروح) شدند. ایشان که از اجداد خود درباره شهر قم زیاد شنیده بود از همراهان پرسید تا قم چقدر فاصله است؟ به ایشان عرض شد: ده فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کنید زیرا از پدرم شنیدم که می فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ماست! البته مردم ولایی قم نیز از بانوی خود برای تشریف فرمایی به شهرشان دعوت به عمل آوردند و حضرت معصومه با جلال و جبروت در میان استقبال دوست داران اهل بیت با قدوم مبارک خویش قم را منور نمودند.
این رخداد بزرگ تاریخ ایران در روز یکشنبه 23 ربیع الاول سال 201 ه. ق. برابر با اول آبانماه 195 ه. ش. به وقوع پیوست.
 آن بزرگوار بعد از 17 روز اقامت در منزل موسی بن خزرج که به «بیت النور» شهرت یافت، در دهم ربیع الثانی سال 201 دیده از جهان فرو بسته و در «باغ بابلان» محل فعلی مزار آن حضرت دفن گردید.
برکات ورود حضرت معصومه(س) به قم
شهر قم قبل از ورود حضرت معصومه علیها السلام از آبادانی ظاهری بی بهره بود و شیعیان آن مورد آزار و اذیت بودند.
ورود حضرت فاطمه معصومه(س) به شهر قم و دفن پیکر مطهر آن بانوی مقدس در این شهر، آثار و برکات فراوانی را به همراه داشته است. از لحظه ورود دختر رسول الله(ص) به قم، پیوسته این شهر از جهات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رو به رشد نهاده است. برکات این بانوی مجلله در شهر قم آنگاه به اوج خود می رسد که بدانیم تاثیر وجود آن حضرت در تحولات تاریخی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی نه تنها در محدوده یک شهر بلکه گاهی در کل کشور ایران بوده و یا حداقل وقایع و حوادث کشور ایران به نوعی مرتبط با شهر قم می باشد. چنانچه پیروزی انقلاب اسلامی ایران را باید از این نمونه دانست. قیامی که توسط امام خمینی(ره) و علما از قم آغاز شد و نمو کرد و سرتاسر ایران را فرا گرفت.
برکات حضرت معصومه در شهر قم و تاثیر این شهر بر کل ایران آنچنان مهم بوده و هست که سالها دل و دیده میلیونها زائر و مجاور و جهانگرد را به خود مشغول داشته است.
قم با این ویژگیها در میان شهرهای شیعه نشین از شهرت جهانی برخوردار شد و از مراکز مهم فرهنگی و فقهی شیعه گردید و مهم تر از همه به عنوان هسته مرکزی باشکوهترین انقلاب در تاریخ جهان گردید.
اما آثار دیگر این هجرت مبارک:
آبادانی قم
شهر قم به تدریج از شمال شرقی، به جنوب غربی که محل دفن آن حضرت بود کشیده شد به طوری که حرم فاطمه معصومه(س) که در حاشیه شهر قرار داشت، امروزه در مرکز شهر و در آبادترین قسمت آن واقع است. توجه پادشاهان و حاکمان و طبقات گوناگون مردم به این شهر و کوچ بسیاری از افراد مشتاق اهل بیت علیهم السلام برای اقامت در آن، به خاطر مدفون بودن حضرت معصومه(س) در این شهر است که به آبادانی و رونق این شهر منجر شده است.
کثرت سادات در شهر قم
بعد از دفن حضرت معصومه(س) عده بسیاری از فرزندزادگان امام حسن و امام حسین و موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا علیهم السلام و از فرزندان محمد حنفیه و زید بن علی بن الحسین علیهم السلام و اسماعیل فرزند امام صادق(ع) از اطراف به قم روی آوردهاند. از آنجا که این شهر از ابتدا مورد نظر آل علی علیهم السلام بوده است و مردم قم نسبت به اولاد پیغمبر(ص) ارادت و علاقه خاصی داشتهاند، به تدریج بعد از ورود حضرت معصومه علیها السلام از نظر کثرت سادات، موقعیت بینظیر و یا کم نظیری یافته است.
حوزه علمیه قم و پرورش علمای بزرگ
یکی دیگر از برکات مزار مقدس بانوی دو عالم، حضرت معصومه(س) در شهر قم، رونق گرفتن حوزه علمیه و استحکام مذهبی در آن شهر می باشد. تاریخ این کانون علم و فقاهت به قرنها قبل بر می گردد. ابراهیم بن هاشم قمی، سعد بن عبدالله قمی، احمد بن اسحاق قمی، علی بن بابویه قمی و دهها محدث و عالم شیعی از اوایل قرن سوم هجری به بعد، زمینه گسترش علم و ادب و حدیث را در این شهر ایجاد کرده بودند. هجرت ملاصدرا فیلسوف نامی شیعه به قم چهره دیگری به این حرکت داد. سکونت مرحوم فیض کاشانی در قم و تاسیس مدرسه فیضیه در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س) رشد فکری و فضای علمی این شهر را دگرگون نمود.
این رشد علمی همچنان رو به بالندگی بود تا در سال 1315ش. مرحوم شیخ عبدالکریم حائری(ره) روحی تازه به کالبد این کانون فقاهت و معنویت دمید. اقبال آیت الله العظمی بروجردی به قم، فعالیتهای فرهنگی واجتماعی را در این شهر تسریع نموده و همچنین ورود مراجع و دانشمندان بزرگ شیعی و همراهی آنان با حرکت حوزه علمیه در شکوفائی آن نقش به سزایی داشت، تا جایی که امروزه قم به مجمع بزرگی از مراجع، آیات عظام و فقیهان و مجتهدان بدل شده است.
به اهتمام احسان آیتی
منبع: ماهنامه مبلغان،1381، ش.30